ประเทศไทยเป็นประเทศเกษตรกรรมที่มีความหลากหลายทางชีวภาพ ส่งผลให้พืชเศรษฐกิจมีบทบาทสำคัญต่อเศรษฐกิจและวิถีชีวิตของประชากร พืชเศรษฐกิจของไทยเป็นหนึ่งในสินค้าที่สร้างรายได้ให้กับประเทศอย่างมหาศาล โดยพืชเศรษฐกิจหลักของไทย
ได้แก่ ข้าว ยางพารา อ้อย ปาล์มน้ำมัน มันสำปะหลัง และข้าวโพด ซึ่งแต่ละชนิดมีความสำคัญต่อเศรษฐกิจในระดับต่าง ๆ ดังนี้
1. ข้าว
ข้าวเป็นพืชเศรษฐกิจหลักและอาหารหลักของคนไทย อีกทั้งยังเป็นสินค้าส่งออกที่สำคัญของประเทศ โดยไทยเป็นหนึ่งในประเทศผู้ส่งออกข้าวอันดับต้น ๆ ของโลก โดยเฉพาะข้าวหอมมะลิที่ได้รับความนิยมในตลาดต่างประเทศ ข้าวมีบทบาทสำคัญต่อเศรษฐกิจไทยทั้งในด้านการผลิตภายในประเทศและการส่งออกไปยังต่างประเทศ
2. ยางพารา
ยางพาราเป็นพืชเศรษฐกิจสำคัญอีกชนิดหนึ่งที่ไทยมีบทบาทในตลาดโลก โดยไทยเป็นผู้ผลิตยางพาราอันดับต้น ๆ ของโลก ยางพาราถูกนำมาใช้ในอุตสาหกรรมต่าง ๆ เช่น การผลิตยางรถยนต์ ถุงมือยาง และผลิตภัณฑ์ยางอื่น ๆ การส่งออกยางพาราช่วยสร้างรายได้ให้กับประเทศอย่างมาก โดยเฉพาะในภาคใต้ของไทยซึ่งเป็นพื้นที่เพาะปลูกหลัก
3. อ้อย
อ้อยเป็นพืชเศรษฐกิจที่มีบทบาทสำคัญในการผลิตน้ำตาล ซึ่งเป็นสินค้าส่งออกสำคัญของไทย นอกจากนี้ อ้อยยังถูกนำมาใช้ในการผลิตพลังงานชีวภาพ เช่น เอทานอลที่ใช้ในอุตสาหกรรมเชื้อเพลิง การส่งออกน้ำตาลช่วยเพิ่มรายได้ให้กับประเทศอย่างมาก โดยไทยเป็นหนึ่งในผู้ส่งออกน้ำตาลรายใหญ่ของโลก
4. ปาล์มน้ำมัน
ปาล์มน้ำมันเป็นพืชที่มีความสำคัญต่ออุตสาหกรรมอาหารและพลังงาน ปาล์มน้ำมันถูกนำมาใช้ผลิตน้ำมันพืชสำหรับการบริโภค รวมถึงใช้ในอุตสาหกรรมอื่นๆ เช่น การผลิตไบโอดีเซล ซึ่งเป็นพลังงานทางเลือกที่กำลังได้รับความนิยมมากขึ้นในปัจจุบัน ภาคใต้ของไทยเป็นแหล่งปลูกปาล์มน้ำมันที่สำคัญ
5. มันสำปะหลัง
มันสำปะหลังเป็นพืชที่สามารถปลูกได้ในทุกภูมิภาคของประเทศ โดยเฉพาะภาคตะวันออกเฉียงเหนือ
มันสำปะหลังถูกนำไปใช้ในการผลิตอาหารสัตว์ แป้งมันสำปะหลัง และพลังงานชีวภาพ การส่งออกผลิตภัณฑ์จากมันสำปะหลังเป็นอีกช่องทางที่ช่วยสร้างรายได้ให้กับประเทศ
6. ข้าวโพด
ข้าวโพดเป็นพืชเศรษฐกิจที่มีบทบาทในอุตสาหกรรมอาหารสัตว์และอาหารมนุษย์ ข้าวโพดถูกใช้เป็นวัตถุดิบในอุตสาหกรรมการผลิตอาหารสัตว์ การส่งออกข้าวโพดยังเป็นแหล่งรายได้สำคัญสำหรับเกษตรกรและประเทศ
บทบาทของพืชเศรษฐกิจในอนาคตแม้ว่าพืชเศรษฐกิจในปัจจุบันที่กล่าวถึงไปจะยังคงเป็นหัวใจหลักในการสร้างรายได้ให้กับประเทศ แต่ก็มีพืชอีกหลายชนิดที่ถูกมองว่าจะกลายเป็นพืชเศรษฐกิจในอนาคต โดยขอยกตัวอย่างดังนี้
1.พริกชี้ฟ้า
ปลูกง่าย ให้ผลผลิตรวดเร็วทันใจ นอกจากการขายหรือส่งออกแบบสด ๆ แล้วยังแปรรูปเป็นอย่างอื่นได้ เช่น ซอสพริก, พริกแห้ง, พริกป่น เป็นต้น
2.ไผ่กิมซุง
หรือไผ่ตงลืมแล้ง พืชเศรษฐกิจในอนาคตที่คาดว่ามีโอกาสนำมาทดแทนยางพารา เพราะสามารถทำประโยชน์ได้หลากหลาย เช่น การเก็บหน่อขายสด แปรรูป, การนำไปทำเป็นเชื้อเพลิง รวมถึงประโยชน์ในด้านประมง
3.แมคคาเดเมีย
กลายเป็นพืชที่ได้รับความนิยมสูงทั้งในเมืองไทยและต่างประเทศ ส่งผลให้มีเกษตรกรจำนวนมากหันมาปลูกมากขึ้น เพราะนอกจากส่งผลผลิตสด ๆ แล้ว ยังสามารถนำไปแปรรูปเป็นอย่างอื่นได้ เช่น น้ำมัน, สบู่
4.โกโก้
พืชเศรษฐกิจที่ถูกมองว่าในอนาคตจะสร้างรายได้อย่างยั่งยืน และในตอนนี้ ราคาโกโก้ได้พุ่งทะลุเพดานตลาดโลก